آسمان شب در فصل پاییز؛ از غروب راه شیری تا طلوع شکارچی

با فرارسیدن فصل پاییز چهره‌ی آسمان شب نیز همچون زمین دگرگون شده و صورت‌های فلکی پاییزی آرام آرام حکفرمای آسمان شب می‌شوند.

در این فصل دیگر باید با بخش مرکزی راه شیری در صورت‌های فلکی قوس و عقرب خداحافظی کرد. این بخش پرنور از راه شیری این شب‌ها کمی بعد از غروب خورشید در افق جنوب غرب غروب می‌کند و فرصت چندانی برای رصد این بخش از آسمان وجود ندارد. سیارات مشتری و زحل نیز که این شب‌ها در این قسمت از آسمان جای گرفته‌اند در این شب‌های پاییزی فرصت زیادی برای خودنمایی در آسمان ندارند.

صورتواره‌ی مثلث تابستانی اما کماکان مهمان آسمان پاییز خواهد بود. این صورتواره که از سه ستاره پرنور تشکیل شده به راحتی در بالای سر قابل مشاهده است. اگر زیر آسمانی تاریک و بدون حضور ماه باشید می‌توانید نوار راه شیری را در میان این سه ستاره ببیند.

اما در سوی دیگر آسمان صورت‌های فلکی پاییزی در حال طلوع هستند. پیشاپیش همه صورت فلکی W-شکل ذات الکرسی از افق شمال شرق طلوع می‌کند. ذات الکرسی یکی از صورت‌های فلکی راهنما برای پیدا کردن ستاره قطبی است. اگر ذات الکرسی را در آسمان پیدا کردید می‌توانید با استفاده از نرم‌افزارهای آسمان‌نما روی تلفن همراه یا ابزاری ساده به نام گردونه آسمان دیگر صورت‌های فلکی پاییزی را نیز در آسمان بیابید. فرس اعظم، آندرومدا و برساوش از دیگر صورت‌های فلکی شاخص آسمان پاییز هستند.

جذابیت دیگر این منطقه از آسمان کهکشان آندرومدا است. کهکشان مارپیچی بزرگی که ۲/۵ میلیون سال نوری از ما فاصله دارد و با چشم غیرمسلح هم در آسمان‌های تاریک دیده می‌شود.

طلوع صورت فلکی ذات الکرسی (بالا-چپ) و کهکشان آندرومدا (راست).

اگر سرمای هوا را در این شب‌ها تحمل کنید و تا نیمه‌شب رصد آسمان را ادامه دهید می‌توانید آرام آرام منظره باشکوه طلوع ستاره‌های پرنور زمستانی را نیز مشاهده کنید. پیشاپیش دیگر صورت‌های فلکی زمستانی و در حوالی ساعت ۲۱ صورت‌های فلکی ارابه‌ران و ثور از افق شرق طلوع می‌کنند. خوشه پروین نیز بالاتر از این دو در آسمان دیده می‌شود.

با طلوع صورت فلکی جبار (شکارچی) و همچنین طلوع ستاره شباهنگ،‌ پرنورترین ستاره آسمان شب، در حوالی نیمه‌شب جذابیت آسمان در این شب‌های پاییزی به اوج خود می‌رسد.

گذر شهاب درخشان جوزایی از نزدیکی صورت فلکی جبار. ستاره شباهنگ نیز بالاتر از افق دیده می‌شود.

صورت‌های فلکی زمستانی حوالی سحرگاه به افق جنوب می‌رسند. در این زمان نوار کم‌فروغ راه شیری زمستانی را می‌توانید در آسمان‌های تاریک ببینید و شب رصدی خود را با دیدن منظره‌ای تماشایی به پایان برسانید.

در هر کدام از صورت‌های فلکی ذکرشده اجرام اعماق آسمان فراوانی جای گرفته‌اند که می‌توانید با استفاده از تلسکوپ و یا دوربین دوچشمی به سراغ رصد آن‌ها بروید. خوشه‌های ستاره‌ای پرنور جزء جذاب‌ترین سوژه‌های رصدی در فصل‌های پاییز و زمستان هستند.

اگر قصد دارید در این شب‌ها برای رصد آسمان شب به خارج از شهرها بروید حتما به مسئله سرمای هوا و همراه داشتن لباس گرم و مناسب توجه کنید تا با خیالی آسوده به رصد زیبایی‌های آسمان شب مشغول شوید.

عکس کاور: غروب راه شیری و صورتواره مثلث تابستانی بر فراز سواحل خلیج فارس در یک شب پاییزی.