مروری بر ماجرای حذف پلوتو از لیست سیارات

صد سال از تاسیس تصمیم اتحادیه بین‌المللی نجوم (IAU) می‌گذرد و این سازمان نجومی بین‌المللی تا کنون جلسات فراوانی داشته که در آن‌ها تصمیمات فراوانی نیز گرفته شده است. اما تصمیم اتحادیه بین‌المللی نجوم مبنی بر حذف سیاره پلوتو از لیست سیارات منظومه شمسی را می‌توان پرسروصداترین مصوبه این اتحادیه دانست.

در سال ۱۹۳۰ میلادی بود که کلاید تومبا سیاره نهم منظومه شمسی را کشف کرد. ماجرا از سال ۱۹۰۶ آغاز شد. زمانی که در رصدخانه لوول بودجه‌ای به کشف نهمین سیاره منظومه شمسی اختصاص داده شد و تلاش‌ها برای کشف سیاره نهم، یا سیاره X، آغاز شد. تا سال ۱۹۱۶ این تلاش‌ها نتیجه‌ای در بر نداشت و پروژه تا سال ۱۹۲۹ متوقف شد. تا این که کار به کلاید تومبا واگذار شد و او بالاخره در سال ۱۹۳۰ توانست سیاره پلوتو را کشف کند. او در صفحه‌های عکاسی متوجه جرمی شد که در بین ستاره‌های زمینه آسمان جابه‌جا شده بود. مسئله‌ای که نشان می‌داد این جرم نه یک ستاره بلکه جرمی در داخل منظومه شمسی است. در نهایت خبر این کشف به طور رسمی اعلام شد و بیش از هزار نام پیشنهادی برای سیاره جدید منظومه شمسی ارائه شد. از این میان نام پلوتو را یک دختر دانش‌آموز ۱۱ ساله انگلیسی پیشنهاد داده بود.

تصاویری که منجر به کشف سیاره پلوتو شد.

پلوتو سال‌ها به عنوان نهمین و آخرین سیاره منظومه شمسی شناخته می‌شد. تا این که اجرام دیگری که حد و اندازه‌ای در حدود این سیاره داشتند کشف شدند.

بنابراین یا باید اجرام مشابه پلوتو نیز به فهرست سیارات منظومه شمسی اضافه می‌شدند و یا این که تعریف دیگری از سیاره ارائه می‌شد. در جلسه ۲۴ اوت سال ۲۰۰۶ اتحادیه بین‌المللی نجوم گزینه دوم تصویب شد و تعریف مشخص‌تری برای سیارات در نظر گرفته شد.

طبق مصوبه اتحادیه بین‌المللی نجومی سیاره جرمی است که:

۱. به دور خورشید بگردد.

۲. جرم آن به اندازه‌ای باشد که گرانش آن باعث شکل کروی شود.

۳. همسایگی خود را از اجرام کوچک‌تر پاک کرده باشد. یا به عبارت دیگر اجرام بزرگ و قابل مقایسه با آن در همسایگی‌اش وجود نداشته باشد.

به این ترتیب پلوتو شرط سوم را نداشت و با تصویب این تعریف جدید این سیاره از لیست سیارات منظومه شمسی کنار رفت. از آن به بعد پلوتو به همراه چند جرم دیگر که شرایط مشابهی داشتند در فهرست سیارات کوتوله منظومه شمسی قرار گرفتند.

تصمیم حذف پلوتو از فهرست سیارات منظومه شمسی یکی از بحث‌برانگیزترین تصمیمات اتحادیه بین‌المللی نجوم بود که هنوز هم صحبت‌ها درباره آن ادامه دارد. اما به هر حال در حال حاضر منظومه شمسی تنها هشت سیاره دارد.

عکس کاور: تصویر فضاپیمای افق‌های نو از سیاره کوتوله پلوتو.